W styczniu 2025 roku, zgodnie z przepisami UE, wszedł w życie obowiązek selektywnego zbierania odpadów typu: tekstylia, odzież, obuwie. To zadanie, które zostało powierzone gminom w ramach Punktów Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK). Każda gmina zobowiązana jest ustanowić przynajmniej jeden taki punkt na swoim terenie, jednak wiele gmin oferuje także alternatywne formy zbiórki wychodząc naprzeciw oczekiwaniom mieszkańców. Jest zatem wiele możliwości, aby dać tekstyliom drugie życie!
Obowiązek selektywnego zbierania tekstyliów, odzieży i obuwia wynika z przepisów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/851 z dnia 30 maja 2018 r., która zmieniła dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów. Polska zaimplementowała ten obowiązek poprzez nowelizację ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach w 2019 r., która zobowiązała gminy do przyjmowania tekstyliów w Punktach Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK) w ramach systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Obowiązek ten wszedł w życie 1 stycznia 2025 r.
We wrześniu 2025 r. została natomiast przyjęta Dyrektywa (UE) 2025/1892, która zobowiązuje państwa członkowskie do wprowadzenia systemu Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP) dla tekstyliów najpóźniej do 17 czerwca 2027 r. Ministerstwo Klimatu i Środowiska prowadzi obecnie działania przygotowawcze, aby Polska mogła terminowo wdrożyć ten obowiązek.
Obserwowane obecnie trudności z zagospodarowaniem tekstyliów są efektem nakładania się wielu czynników m.in gospodarczych i rynkowych, w tym:
- ograniczenia eksportu używanej odzieży do krajów m.in. afrykańskich,
- spadku wartości rynkowej odzieży z drugiego obiegu,
- nadpodaży taniej odzieży importowanej przede wszystkim z Azji,
- wzrostu kosztów pracy, energii i transportu.
- Od 1 stycznia 2025 r. każda gmina ma obowiązek zapewnić mieszkańcom możliwość oddania odpadów tekstylnych – co najmniej w Punkcie Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK).
- W domach Polek i Polaków nie muszą pojawić się nowe pojemniki na odpady tekstyliów, ale powinno się je zbierać i oddawać w punktach do tego przeznaczonych, jeśli zorganizuje je gmina.
- Ministerstwo Klimatu i Środowiska przygotowało katalog dobrych praktyk, a więc spis pomysłów jak zorganizować selektywne zbieranie odpadów tekstyliów i odzieży w gminach.
- Specjaliści od tekstyliów sugerują wiele sposobów na nowe życie dla ubrań, ale ich początkiem jest selektywna zbiórka
Co zalicza się do odpadów tekstyliów?
Selektywna zbiórka odpadów tekstyliów i odzieży obejmuje między innymi zużytą odzież, obuwie, pościel, zasłony, ręczniki, obrusy, koce, firany, bieliznę, skarpetki, rękawiczki, czapki, szaliki, portfele, torebki, paski, galanterię skórzaną, plecaki, pluszowe zabawki oraz dywany.
Najczęściej zadawane pytania !!
Mimo rosnącej popularności, recykling tekstyliów napotyka również pewne wyzwania. Jednym z nich jest duże zróżnicowanie materiałów, z których wykonane są ubrania. Różnorodność tkanin i włókien utrudnia ich przetwarzanie i recykling. Dodatkowo niektóre procesy recyklingowe mogą generować odpady, które wymagają dodatkowego przetwarzania. Właściwe sortowanie i segregacja odpadów tekstylnych są zatem niezbędne dla zapewnienia skutecznego recyklingu.
Warto podkreślić, że na poziomie europejskim silny akcent kładziony jest na sprawne wdrożenie w państwach członkowskich przepisów dotyczących rozszerzonej odpowiedzialności producenckiej, dzięki którym producenci tekstyliów będą odpowiedzialni za produkt na każdym etapie jego „życia”.
Czy nowe zasady segregacji odpadów tekstyliów oznaczają nowe worki czy pojemniki na śmieci w moim domu?
Wprowadzenie selektywnej zbiórki odpadów tekstyliów niekoniecznie oznacza przymus posiadania dodatkowych worków czy pojemników. Sposób zbiórki tych odpadów będzie zależał od rozwiązań przyjętych przez poszczególne gminy. Minimum jakie każda gmina musi zapewnić, to odbiór odpadów tekstyliów w punktach selektywnego zbierania odpadów komunalnych, które są podstawowym elementem systemu. Dodatkowo gmina może zapewnić inne formy zbierania odpadów.
Zachęcamy do skontaktowania się z lokalnym urzędem gminy lub sprawdzenia jego strony internetowej, aby uzyskać szczegółowe informacje na temat metod zbiórki odpadów tekstyliów w Państwa miejscu zamieszkania. Szczegółowe informacje na temat selektywnej zbiórki odpadów komunalnych w danej gminie znajdują się w Regulaminie utrzymania czystości i porządku, który obowiązuje na terenie gminy.
Jaki kolor powinien mieć pojemnik na tekstylia?
Obecnie przepisy nie określają koloru pojemników na odpady tekstyliów, który miałby obowiązywać w całym kraju. Jednak jeżeli gmina zdecyduje się na taką dodatkową formę zbierania odpadów tekstyliów, to kolor pojemnika musi być inny od tych wymienionych dla poszczególnych frakcji wskazanych w rozporządzeniu Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 10 maja 2021 r. w sprawie sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów. Wybrany kolor może różnic się w zależności od gminy.
Co ma zrobić osoba, która ma daleko do PSZOK-u, a chce oddać odpady tekstyliów?
Dla osób mających trudności z dotarciem do PSZOK-u, gminy powinny oferować alternatywne rozwiązania, takie jak:
- specjalne pojemniki na odpady tekstyliów ustawione w łatwo dostępnych miejscach, np. osiedla mieszkaniowe, centra handlowe czy miejsca kultu religijnego,
- zbiórki mobilne organizowane w określonych terminach, umożliwiające mieszkańcom oddanie odpadów tekstyliów bezpośrednio sprzed domu,
- współpraca z organizacjami charytatywnymi polegająca na odbiorze używanej odzieży i tekstyliów bezpośrednio od darczyńców.
Co zrobić z silnie zabrudzonymi lub zniszczonymi tekstyliami, które nie nadają się do ponownego użycia?
Szczegółowe informacje o sposobie postępowania z zabrudzonymi tekstyliami powinny znajdować się w regulaminie utrzymania czystości i porządku obowiązującym na terenie danej gminy. Określając zasady w ww. zakresie gmina bierze pod uwagę m.in. uwarunkowania lokalne i możliwości instalacji do których przekazywane są tekstylia do zagospodarowania.
W przypadku tekstyliów obowiązują takie same zasady jak przy innych frakcjach odpadów. Przykładowo zatłuszczony papier nie trafia do pojemnika na papier, lecz do odpadów zmieszanych.
W związku z powyższym:
- pojedyncze tekstylia, silnie zabrudzone np. ścierki, gąbki, tkaniny nasiąknięte substancjami organicznymi, tłuszczami, mogą być wrzucane do pojemników na odpady zmieszane tak aby np. nie zanieczyścić, dobrej jakości, selektywnie zebranych surowców tekstylnych;
- natomiast tekstylia skażone substancjami chemicznymi lub niebezpiecznymi należy przekazywać do specjalnych punktów zbiórki wskazanych przez gminę (PSZOK),
Czy działania gmin, takie jak warsztaty upcyklingowe lub punkty napraw ubrań, mogą być doliczane do poziomów recyklingu?
Działania edukacyjne, naprawcze, upcyklingowe i promujące ponowne użycie produktów gmina może raportować jako działania zapobiegające powstawaniu odpadów, jednak nie mogą one być wliczane do poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu.
Zgodnie z przepisami:
- zapobieganie powstawaniu odpadów obejmuje środki zastosowane zanim produkt stanie się odpadem (art. 3 ust. 1 pkt 33 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach),
- poziomy recyklingu dotyczą wyłącznie materiałów, które mają już status odpadu i zostały wprowadzone do procesu recyklingu lub przygotowania do ponownego użycia.
Nie oznacza to jednak, że takie działania są bez znaczenia. Inicjatywy zgodne z hierarchią postępowania z odpadami, takie jak punkty napraw, wymiany odzieży, warsztaty upcyklingowe czy lokalne kampanie edukacyjne przyczyniają się do ograniczenia ilości wytwarzanych odpadów, zmniejszenia kosztów systemu gospodarowania odpadami, wzmocnienia lokalnej gospodarki o obiegu zamkniętym oraz zwiększenia świadomości ekologicznej mieszkańców.
Jeżeli mamy do czynienia z produktami lub częściami produktów, które zostały przyjęte do punktu napraw i ponownego użycia, wówczas gmina raportuje je w: Dziale V sprawozdania z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi, w tabeli F pt. „Informacja o produktach lub częściach produktów niebędących odpadami przyjętych do punktu napraw i ponownego użycia w celu ponownego użycia lub naprawy”.
Natomiast jeżeli w ramach prowadzonych działań wykorzystywane są tekstylia posiadające już status odpadów, a w efekcie tych działań powstają produkty nadające się użycia, to wówczas gmina może uwzględnić ich masę przy obliczaniu poziomu przygotowania do ponownego użycia i recyklingu.
Nie wiem, gdzie w mojej okolicy mogę oddać tekstylia. Co mogę zrobić?
Jeśli nie jesteś pewien, gdzie w Twojej okolicy znajduje się miejsce do oddania niepotrzebnych ubrań lub innych tekstyliów, możesz skorzystać z dostępnych aplikacji i map internetowych, które pomagają znaleźć najbliższy punkt zbiórki, kontener lub Punkt Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK), jak również zapoznać się ze szczegółowymi zasadami selektywnego zbierania odpadów określonymi w regulaminie utrzymania czystości i porządku w Twojej gminie oraz informacjami dostępnymi na stronie internetowej gminy.
W wielu miastach funkcjonują także miejskie aplikacje, dzięki którym można zgłosić zapotrzebowanie na odbiór tekstyliów z domu. Takie rozwiązanie pozwala zoptymalizować koszty systemu odbioru odpadów, ponieważ pojazd odbiera tekstylia tylko spod konkretnych adresów.
Dostępne są również różne formy zdalnego przekazania odzieży i tekstyliów, które umożliwiają:
- zamówienie bezpłatnego odbioru odzieży przez kuriera lub paczkomat,
- oddanie ubrań w sklepach lub punktach usługowych, które prowadzą zbiórkę zużytej odzieży,
- przekazanie rzeczy bezpośrednio organizacjom społecznym – np. domom dziecka, schroniskom, domom samotnej matki czy parafiom,
- wymianę, sprzedaż lub nieodpłatne przekazanie ubrań za pośrednictwem lokalnych platform ogłoszeniowych i aplikacji społecznościowych.
Wybór takich rozwiązań pozwala uniknąć marnowania tekstyliów i nadać im drugie życie, nawet jeśli w pobliżu nie ma pojemnika lub lokalnego punktu zbiórki.
Pamiętaj: rzeczy przekazywane do ponownego użycia powinny być czyste, kompletne i w dobrym stanie – tak, aby mogły komuś jeszcze posłużyć.
Kiedy zostanie wdrożony system rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP) dla tekstyliów?
Zgodnie z uchwaloną we wrześniu br. Dyrektywą (UE) 2025/1892 zmieniającą dyrektywę w sprawie odpadów, państwa członkowskie mają obowiązek wdrożenia systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP) dla tekstyliów do 17 czerwca 2027 r. System ten zapewni finansowanie selektywnej zbiórki, przygotowania do ponownego użycia, recyklingu i działań edukacyjnych oraz pomoże ograniczyć nadprodukcję taniej, niskiej jakości odzieży. W związku z tym podjęte zostaną działania, aby dotrzymać wskazanego terminu.
Czy do PSZOK oddawać można zarówno odzież przydatną do ponownego użycia, jak i niezdatną do używania?
PSZOK jest zobowiązany przyjmować odpady tekstyliów, a więc odzież, której chcemy się pozbyć. Może ona być zarówno przydatna do ponownego użycia jak i niezdatna do używania, jednak taka ocena jest bardzo indywidualna – to co jedna osoba uzna za odzież akceptowalną do ponownego użycia, inna może ocenić odwrotnie.
Odpady tekstyliów i odzieży, które są używane, ale nadające się do ponownego użycia lub recyklingu powinny być oddawane w ramach PSZOK (ew. odbierane w inny sposób określony przez gminę). Natomiast zanieczyszczone, zużyte materiały, które były wykorzystywane np. do sprzątania można wyrzucać do pojemnika przeznaczonego na odpady zmieszane, gdyż nie nadają się do recyklingu i mogą zostać wykorzystane np. na cele energetyczne. Jednakże w przypadku tekstyliów, które są silnie zabrudzone substancjami chemicznymi, olejami lub innymi niebezpiecznymi materiałami, tego rodzaju odpady powinny być oddawane w specjalnych punktach zbierania, takich jak PSZOK.
Należy mieć na uwadze, że w regulaminie utrzymania czystości i porządku każdej gminy powinny zostać określone szczegółowe zasady segregacji poszczególnych tekstyliów i odzieży. Zasady takie obowiązują na terenie danej gminy, a podczas ich określenia powinny być wzięte pod uwagę przede wszystkim dalsze sposoby zagospodarowania poszczególnych frakcji odpadów.
Czy można wrzucać do pojemników na odzież używaną (np. PCK) odzież niezdatną do użytku w nadziei, że właściciele tych pojemników oddadzą je na PSZOK?
Właściciele tych pojemników nie mają możliwości oddać tych odpadów do PSZOK. W PSZOK zbierane są odpady dostarczone przez mieszkańców danej gminy (w ramach wnoszonej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi).
Należy pamiętać, że pojemniki na odzież używaną (np. PCK) nie zastępują PSZOK – służą wyłącznie do zbiórki czystych, nadających się do ponownego użycia tekstyliów, natomiast w PSZOK zbierane są odpady komunalne w tym odpady tekstyliów.
Czy każda gmina ma obowiązek zbierać tekstylia?
Tak. Zgodnie z przepisami ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, każda gmina ma obowiązek zorganizowania selektywnej zbiórki tekstyliów. Minimalnym wymaganiem jest zapewnienie mieszkańcom możliwości oddania ich co najmniej w Punkcie Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych.
Wiele gmin udostępnia dodatkowo inne formy odbioru – takie jak specjalne pojemniki uliczne, mobilne zbiórki czy współpraca z organizacjami charytatywnymi. Informacje o sposobach oddawania tekstyliów można znaleźć na stronie internetowej urzędu gminy lub w lokalnym regulaminie utrzymania czystości i porządku.
Jak przygotować ubrania i tekstylia do oddania? Czy muszą być wyprane?
Jeżeli przekazujemy ubrania organizacjom charytatywnym, powinny być one czyste i w stanie umożliwiającym ich dalsze użytkowanie.
Tekstylia oddawane do PSZOK powinny być niezanieczyszczone i suche, tak aby mogły być przygotowane do ponownego użycia lub recyklingu.
Co zrobić z jedną dziurawą skarpetką?
Jeżeli posiadasz pojedyncze zniszczone, zanieczyszczone ubranie lub inne tekstylia (np. dziurawą skarpetkę, zużytą ścierkę do sprzątania), mogą one zostać umieszczone w pojemniku/worku na odpady zmieszane.
Jak odróżnić ubrania w dobrym stanie od zużytych?
- Ubrania w dobrym stanie – czyste, kompletne, bez plam, znacznych zmechaceń, dziur i rozciągnięć. To takie, które mogłyby zostać ponownie założone.
- Ubrania zużyte – poplamione, podarte, odbarwione, rozciągnięte lub zniszczone. Nie nadają się już do noszenia i sami już byśmy ich nie założyli, ale często można je przetworzyć na surowce wtórne (czyściwa, wypełnienia, izolacje).
Dzięki właściwemu rozdzieleniu tych dwóch kategorii zwiększamy ilość tekstyliów, które można ponownie wykorzystać.